Trong bối cảnh ngành hàng hải hướng tới giảm phát thải, phát triển vận tải biển xanh, ngành đóng tàu Việt Nam đang có cơ hội rất lớn trước nhu cầu đổi mới đội tàu trong nước và thế giới. Do đó, các đơn vị đóng tàu của Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC) đã và đang “nhập cuộc” từ rất sớm để đón đầu xu thế này.

Bước chuyển mình theo hướng xanh hóa đóng tàu

Chỉ tay về phía máy cắt đang được vận hành tự động thông qua thiết bị điều khiển máy móc, anh Nguyễn Văn Trình, Tổ trưởng Tổ sắt hàn 2 (Phòng vỏ 2, Công ty Đóng tàu Phà Rừng) cho biết đầu năm nay, công ty đã triển khai đào tạo một số công nhân vận hành máy cắt laser và thuê máy về ứng dụng vào sản xuất từ tháng 2/2025, cắt tôn thép vỏ tàu nhanh gấp 4-5 lần máy cắt CNC cũ trước đây.

“Máy mới giảm thiểu được khói bụi, bảo vệ môi trường, có khả năng cắt tấm tôn với khổ rộng tới 20x3,5m, đường cắt gọn, dễ hàn. Sắp tới, công ty tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng công nghệ hàn laser, đường hàn đẹp, không bị mất nhiều thời gian, công sức cho công đoạn mài,” anh Trình nói.

Xác định đầu tư công nghệ, thiết bị mới xanh hóa là xu thế, theo ông Trần Văn Rung, Phó Tổng giám đốc Công ty đóng tàu Phà Rừng, trong ngành đóng tàu đã có nhiều công nghệ, thiết bị mới ra đời như cắt, hàn laze, công nghệ tự động hóa… nhằm nâng cao năng suất lao động, chất lượng, hiệu quả, chuyển đổi xanh…

“Các nhà máy đóng tàu sử dụng điện rất nhiều và có mặt bằng nhà xưởng rộng nên có thể sử dụng công nghệ pin năng lượng mặt trời áp mái, có thể đáp ứng được khoảng 50% nhu cầu sử dụng điện. Ngoài ra, công nghệ làm sạch vỏ tàu bằng nước áp lực cao sử dụng robot với năng suất tương đương 10 lao động, ngăn ngừa ô nhiễm không khí…,” ông Rung chia sẻ.

Ông Phạm Quang Tuyến, quyền Tổng giám đốc Công ty Đóng tàu Nam Triệu nhìn nhận chuyển đổi xanh sẽ mở ra cơ hội nâng tầm ngành đóng tàu Việt Nam, trong đó có Nam Triệu, vươn tới khả năng đóng được những con tàu đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về phát thải, an toàn môi trường và hiệu quả vận hành.

Để đáp ứng yêu cầu này, công ty cũng đang chuẩn bị nhiều nguồn lực, vật lực để nâng cấp hạ tầng đồng bộ, đầu tư cải thiện các điều kiện làm việc cho người lao động, nâng cấp các dây chuyền công nghệ đảm bảo quy trình khép kín hạn chế tối đa việc phát thải, xả khói bụi, tiếng ồn ra môi trường xung quanh đồng thời tiến hành xanh hóa các khu vực làm việc cho người lao động.

Với các nỗ lực và đón đầu xu thế sản phẩm chuyển đổi xanh, đặc biệt là đóng 14 tàu dịch vụ điện gió ngoài khơi, tàu khách nghỉ đêm dài 120m, sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường, ông Đàm Quang Trung, Giám đốc Công ty Đóng tàu Hạ Long cho hay công ty luôn ưu tiên trong các cuộc đàm phán hợp đồng với khách hàng có nhu cầu đóng các sản phẩm có yêu cầu về sản phẩm thân thiện môi trường, các sản phẩm này có yêu cầu kỹ thuật cao tuy nhiên hàm lượng giá trị gia tăng cho sản phẩm sẽ tăng.

Đánh giá chuyển đổi xanh là một hành trình tốn kém và nhiều thách thức, ông Phạm Quang Tuyến, quyền Tổng giám đốc Công ty Đóng tàu Nam Triệu cho rằng việc đầu tư công nghệ xanh hiện vẫn chủ yếu dựa vào nguồn vốn tự có từ sản xuất kinh doanh, trong khi khó khăn về tài chính vẫn là gánh nặng rất lớn đối với không ít đơn vị.

Ông Tuyến dẫn chứng, chỉ riêng dây chuyền làm sạch thép đã cần tới 10 tỷ đồng, dây chuyền làm sạch tổng đoạn khép kín thêm khoảng 4 tỷ đồng. Hiện, các nhà máy đóng tàu lại không thể vay vốn tín dụng do đang thực hiện quá trình tái cơ cấu theo chỉ đạo của Nhà nước. Do đó, để nâng cấp nhà máy theo hướng áp dụng công nghệ xanh cần có nguồn vốn và chương trình phát triển dài hạn.

Bệ đỡ các chính sách từ Nhà nước

Theo ông Hoàng Hồng Giang, Phó Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, dự báo giai đoạn 2024-2028, quy mô thị trường đóng tàu dự kiến sẽ tăng hơn 22 tỷ USD với tốc độ tăng trưởng bình quân gần 4%/năm và sẽ dự kiến đạt khoảng 195 tỷ USD vào năm 2030. Trong đó, phân khúc tàu xanh, sử dụng năng lượng tái tạo, vận hành tiết kiệm nhiên liệu đang được các chủ tàu quốc tế ưu tiên.

Giai đoạn 2024-2033, hơn 70% nhu cầu thay thế thuộc về tàu hàng rời và tàu chở dầu. Trong đó, 60% nhu cầu đóng tàu mới trong giai đoạn 2024-2033 đến từ yêu cầu về môi trường và nhu cầu thay thế đội tàu già trên 20 năm tuổi.

“Nhiều quốc gia đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành trung tâm đóng tàu xanh; đến năm 2050, 100% tàu nội địa dùng năng lượng xanh. Trong đó, Việt Nam đặt kế hoạch giai đoạn 2022-2030 khuyến khích đầu tư phương tiện dùng năng lượng xanh; giai đoạn 2031-2050 chuyển đổi toàn bộ tàu biển nội địa sang năng lượng xanh. Đây là cơ hội lớn cho ngành công nghiệp tàu thủy,” ông Giang nhìn nhận.

Tuy vậy, ông Giang cho rằng, trong xu thế phát triển đội tàu biển, chuyển đổi năng lượng xanh và giảm phát thải khí carbon cũng đặt ra nhiều thách thức cho ngành đóng tàu Việt Nam khi các cơ sở đóng tàu chưa đủ hạ tầng và nguồn lực để sản xuất tàu xanh, chưa có chính sách ưu đãi rõ ràng về thuế, phí, tài chính hỗ trợ.

Theo ông Phạm Hoài Chung, Chủ tịch Hội đồng thành viên SBIC, Việt Nam đã đóng được hầu hết các gam tàu tổng hợp, tàu hàng rời, tàu dầu, tàu chở ôtô; xây dựng được một số cơ sở công nghiệp phụ trợ hỗ trợ ngành công nghiệp tàu thủy.

Chỉ ra số liệu nhu cầu thị trường trong nước đến 2050, trung bình cần khoảng 100 tàu/năm, ông Chung nhìn nhận, Việt Nam còn rất nhiều cơ hội tham gia “sân chơi” này. Tuy nhiên, để nắm bắt được cơ hội, Nhà nước cần có chiến lược phát triển ngành công nghiệp đóng tàu; đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng, thiết bị, công nghệ; có chính sách phát triển các ngành sản xuất phụ trợ, chính sách khuyến khích, thu hút nhân lực chất lượng cao ngành đóng tàu...

“Vì không được vay vốn ngân hàng do nợ nần và tái cơ cấu trong cả thập kỷ qua, các nhà máy SBIC không có tiền để đầu tư tái sản xuất mạnh. Quá trình phá sản sẽ được ‘cởi trói’, từ đó mua công nghệ mới thực hiện hoài bão phát triển công nghiệp đóng tàu,” ông Chung chia sẻ.

Nhằm thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Chủ tịch SBIC cam kết các doanh nghiệp thuộc tổng công ty sẽ tiếp tục ổn định sản xuất và phát triển để cùng với các đơn vị đóng tàu khác hướng tới một mục tiêu chung hình thành một số trung tâm đóng mới, sửa chữa tàu có quy mô lớn đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, tiến độ phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Về vấn đề này, Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam đề xuất Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ cho phép nghiên cứu xây dựng chính sách ưu đãi đối với tàu đóng trong nước, hỗ trợ doanh nghiệp vận tải biển trong nước khi thay thế các tàu cũ bằng tàu đóng mới trong nước thay vì mua tàu hoặc đóng tàu ở nước ngoài. Đặc biệt, Nhà nước hỗ trợ khi chủ tàu đặt đóng mới trong nước với các dòng tàu sử dụng điện, năng lượng xanh. Các chính sách này được xây dựng đồng bộ với chính sách bảo hộ của Nhà nước cho ngành đóng tàu để mở rộng thị trường đóng tàu trong nước./.

Nguồn: Chiến lược phát triển ngành đóng tàu Việt Nam 2025-2030 | Vietnam+ (VietnamPlus)