Án sơ thẩm từng tuyên bị cáo không phạm tội

Theo hồ sơ, thực hiện quyết định di chuyển dân ra khỏi lòng hồ thủy điện Sơn La, ngày 14/5/2009, UBND tỉnh Sơn La có Quyết định số 1259/QĐ-UBND phê duyệt Dự án san ủi nền nhà 06 điểm tái định cư và san ủi mặt bằng các công trình công cộng khu Phiêng Nèn, xã Mường Giàng (huyện Quỳnh Nhai) với tổng mức đầu tư hơn 18,5 tỷ đồng, trong đó chi phí xây dựng là hơn 15 tỷ đồng.

UBND tỉnh Sơn La ủy quyền Chủ đầu tư cho UBND huyện Quỳnh Nhai; đại diện là Ban quản lý dự án di dân tái định cư huyện Quỳnh Nhai (BQL). BQL được giao nhiệm vụ lập hồ sơ thẩm định thiết kế bản vẽ thi công và dự toán của Dự án trên.

Ngày 03/7/2009, ông Lường Văn Định - Chủ tịch UBND huyện Quỳnh Nhai ký quyết định số 1653/QĐ-UBND phê duyệt hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công và dự toán dự án san ủi nền nhà 6 điểm tái định cư và san ủi mặt bằng các công trình công cộng khu Phiêng Nèn, xã Mường Giàng với tổng kinh phí đầu tư là hơn 12,2 tỷ đồng dựa trên Báo cáo kết quả thẩm định hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công và dự toán số 71/BCTĐ-TĐC của Ban quản lý dự án di dân huyện Quỳnh Nhai.

Ngày 23/9/2009, ông Định ký Quyết định số 2439/UBND của UBND huyện Quỳnh Nhai về việc phê duyệt điều chỉnh hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công và dự toán Dự án, nâng tổng dự toán dự án lên hơn 16,5 tỷ đồng. Khi ký, ông Định căn cứ vào Báo cáo thẩm định số 334/BCTĐ ngày 12/9/2009 của BQL.

Trên cơ sở đó, ông Đinh Bá Vương (Ban QLDA), bà Nguyễn Thị Thanh Hương - Giám đốc Cty CP Phát triển Việt Mỹ (nhà thầu thi công) cùng các đồng phạm đã thông đồng lập khống hồ sơ nghiệm thu khối lượng thi công, thanh toán, chiếm đoạt hơn 826 triệu đồng vốn đầu tư công trình.

Trước sự việc trên, ông Định đã bị khởi tố, truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.

Từ ngày 28/4 đến ngày 4/5/2016, TAND tỉnh sơn La đã đưa bị cáo Lường Văn Định ra xét xử, do không có căn cứ kết tội nên HĐXX đã tuyên bố bị cáo Định không phạm tội.

Tuy nhiên, sau đó, Viện trưởng VKSND tỉnh Sơn La đã quyết định kháng nghị một phần bản án, đề nghị TAND cấp cao tại Hà Nội xử lại theo hướng: Tuyên bị cáo Lường Văn Định phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại hoản 2 Điều 285 BLHS.

Ngày 24/11/2016, tại phiên xét xử phúc thẩm, TAND cấp cao tại Hà Nội đã chấp nhận Quyết định kháng nghị phúc thẩm số 165/QĐ-VKS-P3 ngày 16/5/2016 của Viện trưởng KSND tỉnh Sơn La. Hủy một phần bản án sơ thẩm và chuyển hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh Sơn La xét xử sơ thẩm theo quy định của pháp luật.

Ngày 25/5/2017 TAND tỉnh Sơn La đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm lần 2, quyết định xử phạt bị cáo Lường Văn Định 30 tháng tù về tội “Thiếu trách nhiệm gâu hậu quả nghiêm trọng”. Khẳng định việc mình bị tuyên phạm tội đã là oan sai, bị cáo Định đã có kháng cáo.

Chứng cứ buộc tội có "vấn đề"?

Ngày 25/1/2018 TAND Cấp cao tại Hà Nội đã đưa vụ án trên ra xét xử phúc thẩm lần 2 và Quyết định không chấp nhận kháng cáo của bị cáo Định. Tuyên phạt bị cáo định 30 tháng tù về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.

Liên quan đến vụ án này, ông Lường Văn Định khẳng định rằng, việc ông ký Quyết định số 2439/QĐ-UBND không phải là nguyên nhân gây thiệt hại cho nhà nước hơn 826 triệu đồng. Theo đó, là do hành vi lập khống hồ sơ nghiệm thu khối lượng của diện đơn vị thi công cùng các đồng phạm thông đồng với nhau. Ông chỉ ký phê duyệt điều chỉnh dự toán công trình theo đúng thẩm quyền, chứ không phải quyết định điều chỉnh dự án.

Theo ông Định, tháng 7/2010, ông đã được UBND tỉnh Sơn La quyết định điều động sang nhận công tác tại Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch. Thời điểm này công trình đang tiến hành thi công và số tiền thanh toán cho nhà thầu thi công mới chỉ là 1 tỷ đồng, thiệt hại số tiền hơn 826 triệu đồng chưa xảy ra.

“Sự việc xảy ra tại thời điểm tôi đã chuyển công tác khác, đã bàn giao toàn bộ nhiệm vụ cho chủ tịch mới và việc thanh toán đều do BQL thực hiện, việc này không liên quan đến tôi” - ông Định cho biết.

Cũng theo ông Định, BQL không phải là cơ quan do UBND huyện Quỳnh Nhai thành lập, mà do UBND tỉnh Sơn La thành lập có tư cách pháp nhân, có con dấu riêng và hoạt động độc lập theo quy chế riêng và theo pháp luật. Đồng thời, BQL lại được UBND tỉnh giao quản lý trực tiếp toàn bộ nguồn vốn nhà nước thuộc dự án di dân tái định cư thủy điện Sơn La, tự hợp đồng các vụ việc, tự thanh quyết toán với các đối tác theo quy định của pháp luật đầu tư, đặc biệt là đã được ủy quyền chủ đầu tư.

Trong vụ việc này, trước khi ông Định bị khởi tố về tội “Thiếu trách nhiệm gâu hậu quả nghiêm trọng”, bà Nguyễn Thị Thanh Hương đã trả lại cho nhà nước hơn 826 triệu đồng vốn đầu tư công trình do các bị cáo chiếm đoạt, tức là hậu quả của vụ án đã không còn nên việc quy kết ông phạm tội là không thỏa đáng.

Đặc biệt, tại phiên tòa diễn ra từ ngày 28/4/2016 đến ngày 4/5/2016, các bị cáo Vương, Hương, Động đã thừa nhận: “ Nếu các bị cáo không cố tình lập khống biên bản nghiệm thu khối lượng ... thì vụ án không thể xảy ra... Lường Văn Định không biết gì cả và không liên quan gì hết”.

Liên quan đến tiến trình sự việc, vào ngày 18/1/2022, Viện KSND cấp cao tại Hà Nội đã có Văn bản số 166/GBT-VC1 gửi ông Định. Theo đó, sau khi nhận được đơn của ông Định với nội dung: ngày 25/1/2018, TAND cấp cao tại Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử phúc thẩm và tuyên phạt ông Định 30 tháng tù về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” là không khách quan, trái quy định của pháp luật. VKSND cấp cao tại Hà Nội đã chuyển đơn của ông Định đến TAND Tối cao để giải quyết theo thẩm quyền.

Trong các phiên xét xử, luật sư của ông Lường Văn Định đã chỉ ra nhiều điểm "bất thường" trong vụ án.

Thứ nhất, quy kết Lường Văn Định phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng, nhưng Định không gây hậu quả và hậu quả không còn từ năm 2014, vì Nguyễn Thị Thanh Hương đã trả lại cho nhà nước hơn 826 triệu đồng vốn đầu tư công trình do bị cáo chiếm đoạt, đặc biệt tại phiên tòa diễn ra từ ngày 28/4/2016 đến ngày 4/5/2016, các bị cáo Vương, Hương, Động đã thừa nhận: “Nếu các bị cáo không cố tình lập khống biên bản nghiệm thu khối lượng ... thì vụ án không thể xảy ra... Lường Văn Định không biết gì cả và không liên quan gì hết".

Thứ hai, kết tội Lường Văn Định không đủ cấu thành tội phạm theo điều 285 BLHS, quy định bắt buộc phải có yếu tố “gây hậu quả nghiêm trọng” và theo Thông tư số: 02 của TANDTC, VKSNDTC, BCA, BTP hướng dẫn áp dụng BLHS: “Hậu quả nghiêm trọng phải do hành vi phạm tội gây ra, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả”, cả hai yếu tố cấu thành tội phạm điều không có trong việc ký quyết định phê duyệt điều chỉnh dự toán công trình của Định.

Thứ ba, Lường Văn Định ký phê duyệt điều chỉnh dự toán công trình do Ban quản lý dự án (được ủy quyền chủ đầu tư) trình, lý do điều chỉnh là: Thi công gặp đá ngầm (sự kiện bất khả kháng). Thực tế, năm 2014, cơ quan thẩm quyền đã xác định việc thi công gặp đá ngầm, tuy nhiên khối lượng thanh toán chênh lệch cao hơn so với khối lượng thực tế là do hành vi lập khống biên bản nghiệm thu ( 826 triệu đồng). Như vậy, hậu quả thanh toán khống khối lượng thi công, chiếm đoạt hơn 826 triệu đồng vốn đầu tư thuộc trách nhiệm của ban quản lý dự án vì: Ban quản lý dự án là người được ủy quyền chủ đầu tư, là người được giao trực tiếp quản lý vốn đầu tư, là người tổ chức kiểm tra, nghiệm thu công trình, là người thực hiện thanh toán với nhà thầu thi công. Tuy nhiên, Lường Văn Định vẫn bị quy ép phạm tội do “ký phê duyệt điều chỉnh dự toán là “cơ sở pháp lý” để đơn vị thi công sử dụng lập khống khối lượng thanh toán, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 826 triệu đồng”. Không có pháp luật nào quy định như vậy, đây là sự suy luận chủ quan, áp đặt của người cố tình muốn ép tội Định.

Thứ tư, Ban quản lý dự án có trách nhiệm và phải chịu trách nhiệm về việc tổ chức thẩm định điều chỉnh hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công và dự toán công trình của đơn vị tư vấn thiết kế. Nhưng Lường Văn Định vẫn bị quy ép phạm tội do “ký phê duyệt điều chỉnh dự toán mà không kiểm tra hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công và dự toán điều chỉnh của đơn vị tư vấn thiết kế”. Không có pháp luật nào quy định: người có thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh... phải làm thay trách nhiệm của người tổ chức thẩm định. Thực tế cũng không có trường hợp nào mà người có thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh... phải có và phải kiểm tra hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công và dự toán điều chỉnh của đơn vị tư vấn thiết kế, chưa kể Lường Văn Định không hề có chuyên môn vì Định học đại học Thể dục thể thao. Riêng với Định, thời điểm đó lại đang tập trung cao độ cho “chiến dịch giải phóng lòng hồ phục vụ xây dựng nhà máy thủy điện Sơn La, khối lượng công việc khổng lồ và cấp bách”.

Thứ năm, quy ép Lường Văn Định vi phạm: "Chưa thực hiện đầy đủ nhiệm vụ của chủ đầu tư quy định tại điều 34 Nghị định 12/2009 của Chính phủ", nhưng Ban quan lý dự án di dân tái định cư huyện Quỳnh Nhai do Ủy ban nhân dân tỉnh Sơn La thành lập, có tư cách pháp nhân, có con dấu riêng và hoạt động độc lập theo quy chế riêng và theo pháp luật. Đồng thời, Ban quản lý lại được Ủy ban nhân dân tỉnh giao quản lý trực tiếp toàn bộ nguồn vốn nhà nước thuộc dự án di dân tái định cư thủy điện Sơn La, tự hợp đồng các vụ việc, tự thanh quyết toán với các đối tác theo quy định của pháp luật đầu tư, đặc biệt là đã được ủy quyền chủ đầu tư. Ủy ban nhân dân huyện chỉ thực hiện các thủ tục hành chính đơn thuần theo chức năng quản lý hành chính nhà nước và cũng đã cử một phó chủ tịch trực tiếp phụ trách. Như vậy, không thể quy kết Định “chưa thực hiện đầy đủ nhiệm vụ” được, và thời điểm xảy ra sai phạm Định đã chuyển công tác, đã bàn giao toàn bộ chức trách nhiệm vụ cho chủ tịch sau là Nguyễn Như Cầu, vì thế không thể áp đặt “nhiệm vụ” cho Định được, đó là quy kết cảm tính.

Thứ sáu, tháng 5/2010, tổng kết công tác di dân, Ủy ban nhân dân huyện Quỳnh Nhai được Chủ tịch Nước tặng thưởng Huân chương lao động hạng nhất, cá nhân Lường Văn Định được tặng thưởng Huân chương lao động hạng ba về thành tích di dân tái định cư thủy điện Sơn La. Do yêu cầu công tác, ngày 16/8/2010, Lường Văn Định đã bàn giao toàn bộ nhiệm vụ cho chủ tịch UBND huyện mới là Nguyễn Như Cầu.

Đặc biệt, tại thời điểm bàn giao, công trình còn đang tiến hành thi công và vụ án chưa xảy ra, Nguyễn Thị Thanh Hương và đồng phạm chưa thực hiện hành vi thanh toán khống khối lượng thi công xây dựng và chưa chiếm đoạt được vốn đầu tư.

Như vậy, làm sao có thể quy trách nhiệm cho Lường Văn Định được? Theo biên bản làm việc giữa Cơ quan cảnh sát điều tra công an tỉnh Sơn La và đại diện chi nhánh Ngân hàng Phát triển, tiến độ thanh toán cho CTCP phát triển Việt Mỹ (Bút lục 1297, 1298, 1299) như sau:

Ngày 25/11/2009, tạm ứng số tiền 6.500.000.000 đồng (ngày 06/09/2010 đã hoàn ứng đủ số tiền là 6.500.000.000 đồng).

Ngày 13/04/2010, thanh toán số tiền 1.000.000.000 đồng.Ngày 06/09/2010 thanh toán số tiền 2.315.000.000 đồng.

Ngày 04/08/2011, thanh toán số tiền là 1.700.000.000 đồng.Ngày 12/12/2012 thanh toán số tiền là 474.606.000 đồng.

Như vậy, tính đến tháng 07/2010, thời điểm Lường Văn Định thôi giữ chức Chủ tịch UBND huyện Quỳnh Nhai, số tiền thanh toán cho CTCP phát triển Việt Mỹ mới chỉ là 1.000.000.000 đồng, tức là thiệt hại 826 triệu đồng chưa xảy ra và việc thanh toán đều do Ban quản lý dự án thực hiện, không hề liên quan đến Lường Văn Định.